در کار تحقیقی میدانی محقق به صورت میدانی خود به جمع آوری مطالب، مصاحبه، مشاهده، آزمایش و… به جمع آوری منابع می پردازد و پس از تهیه منابع مورد نیاز، آن ها را پردازش و تحلیل میکند و نتیجه میگیرد.
در کار تحقیقی کتابخانه ای سر و کار محقق با کتاب ها، مجلات و مقالات است. وی ناگزیر باید به صورت منظم و هدفمند به جمع آوری مقدمات و منابع و… بپردازد. اگر به صورت روشمند و منظم کار نکند نمیتواند مقصد و مطلوب خود را از لابلای انبوه منابع دریابد و مفاهیمی را که نامنظم است به درستی تحلیل کند. از این رو در این جا به صورت بسیار فشرده نکاتی در زمینه طرز تهیه مقالات و پایان نامه ها ارایه می شود. امید است برای خواننده گرامی مفید واقع شود. هدف ما بیان کامل روش تحقیق در چند صفحه محدود نیست، بلکه تنها ارایه چارچوب کلی و راهنمایی در حد ارایه یک کلیشه است و بس.
۱- انتخاب موضوع
موضوع تحقیق انتخابی شما اولا باید مورد علاقه تان بوده و ثانیا در آن مورد
معلومات حداقل اجمالی داشته باشید. موضوع انتخابی شما یا باید به نحوی
ابهام داشته باشد و شما بخواهید مساله ای را برای دیگران رفع ابهام نمایید و
یا این که موضوع مورد نظر شما ابهام ندارد، بلکه ممکن است ده ها کتاب و
مقاله در آن مورد به نشر سپرده شده باشد؛ ولی شما روش بهتر و ساختار زیباتر
و راه میانبر تری را در زمینه مزبور یافته باشید و ویژگی خاصی را برجسته
کنید. هدف تان این باشد که مطالب را به شیوه مناسب تر، منظم تر و احیانا با
نتایج بهتری ارایه نمایید تا برای
برای الگو گیری در انتخاب موضوع تحقیق در دوره دانشجویی بهترین منبع مقالات و ( اگر حقوقی باشد) آراء دادگاه ها و اینترنیت است؛ چون مقالات و آراء دادگاه ها و مقالات اینترنتی به ابهامات و موضوعات اخص و معمولا جدید و روز آمد میپردازد، در حالی که کتاب ها بیشتر به کلیات و مباحث فراگیر سر و کار دارد و وارد موضوعات ریز نمی شود.
۲- تهیه پلان و ساختار کلی:
مطالعات غیر منظم حتی در موضوع خاص وقت تلف کردن است. مطالعات باید در
راستای تهیه پلان و همراه با یاد داشت باشد. بهترین منبع برای الگو گیری در
تهیه پلان، کتاب ها هستند نه مقالات، که اگر دو یا سه و یا چند کتاب
بخوانید چارت اصلی به دست شما می آید. این ساختار حرف نهایی نیست؛ بلکه
تنها اسکلت ساختمان تحقیق شما است و ممکن است در جریان تحقیق تغییر پیدا
نماید. بهترین پلان ها از دید بسیاری از استادان، پلان فرانسوی به صورت
درختی است که تنه درخت دو شاخه دارد و هر شاخه دو شاخه دیگر. امتیاز این
شیوه این است که دید کلی از مطلب بیرون می دهد و نمود ظاهری آن هویدا می
شود عیب آن این است که بعضا هدف قربانی شکل گرایی می شود. درحالی که بر
اساس سایر روشها، برایند مطلب گنگ و خواننده تا پایان تحقیق از درک نتیجه
آن عاجز می ماند. اجرای مو به موی این روش توصیه نمی شود ولی در کل رعایت
این ساختار و یا کاری شبیه آن بهتر از نمونه ای آمریکای که با شماره گذاری
با اعداد است مانند ۱-۱ و ۱-۲و ۱-۱-۱ و …است. {در نمونه پلان فرانسوی تنه
درخت تحقیق عنوان کتاب است که به دو بخش و هریک از بخشها به دو فصل و هریک
از فصل ها به دو مبحث و… تقسیم می شود}.
پس از مطالعات لازم، عناوینی را که با استفاده از مطالعه اجمالی کتب مربوطه یافته اید لیست کنید و از درشت به ریز به این صورت چارت بندی نمایید البته باید یاد آوری کرد که مهمترین وظیفه در این مرحله تهیه لیستی از عناوین اصلی وحتی الامکان عناوین فرعی تحقیق آتی شما است:
بخش
فصل
مبحث
گفتار
بند ۱-…
الف، ب ….
برخی در این مرحله فصل را در رده نخست و بخش را در رده دوم قرار می دهند که چندان مهم نیست.
۳- جمع آوری و تهیه منابع:
با مطالعه اجمالی در موضوع مورد تحقیق در مرحله نخست کتابها بعد مقالات،
آراء و… را طبق شماره لیست کنید و بر اساس همان لیست مطالعه و فیش برداری
نمایید. لیست منابع باید با مداد تهیه و تنظیم شده باشد چون ممکن است تغییر
کند و کم و زیاد شود و یا مطالبی به صورت ملاحظات به آن افزوده شود. در
لیست منابع باید هر منبع با تمام مشخصات از قبیل نام کتاب، نام نویسنده،
جلد، مترجم، ناشر، نوبت چاپ، محل نشر، سال نشر، بیاید و شماره گذاری شود تا
محقق در مرحله فیش برداری مجبور نباشد در هر ارجاع آدرس کامل بنویسد بلکه
با آوردن علائم اختصاری مثلا (ک) برای کتاب و شماره خاص آن و صفحه ای کتاب
اکتفا نماید. نکته دیگر این که هرگز به ارجاعات دیگران و نقل قولهای آنان
از منابع دیگر اکتفا نکنید، بلکه حتما به خود منابع مادر مراجعه نمایید.
زیرا چه بسا که برداشت منبع واسطه اشتباه باشد و یا سلیقه شما فرق کند.
۴- فیش برداری:
نمونه فیش های کوچک معمولی را تجویز نمی شود. برای هر عنوان که در چارت
پلان یا طرح تحقیق خود تهیه کرده اید یک برگه کلاسور (یا کاغذ آچهار) در
نظر بگیرید که در بالای آن عنوان را بنویسید و در زیر فیش برداری کنید به
این صورت که اول کتاب ها را با علامت اختصاری ( ک۱- ک۲- ….) در مرحله بعد
مقالات را با علامت اختصاری(م ۱- م۲و…) فیش برداری نمایید. هریک از کتاب ها
و مقالات ذکر شده در لیست منابع تان را بر اساس اهمیت، قدمت، و اتقان و
دیگر ملاحظاتی که احیانا خود تان دارید، از اول تا آخر بخوانید و به ترتیب (
اول کتاب ها بعد مقالات) در برگه های مورد نظر در زیر عناوین که از طرح
مقاله تهیه کرده بنویسید.
۵- نوشتن متن:
پس از تهیه پلان وطرح مقاله و لیست منابع و تکمیل فیش برداری، شروع به
نوشتن اصل مقاله نمایید (بدون مقدمه و نتیجه گیری چون مقدمه و نتیجه باید
پس از نوشتن اصل مقاله تهیه شود). در هر عنوان از عناوین اصلی و ریز عنوان
های یک تحقیق سه چیز فراروی محقق محترم قرار می گیرد که بایستی طرح و بررسی
نماید:
الف) طرح مطلب و ارایه فشرده دیدگاه های اندیشمندان مطرح در آن فن.
ب) تحلیل و واکاوی دیدگاه ها و ارایه دیدگاه خود.
ج) جمع بندی مطالب ارایه شده در ذیل آن عنوان.
کل متن تحقیق شما باید از یک سیر منطقی برخوردار باشد؛ به این معنا که بخش یا فصل های آغازین به امور کلیات و عمومی آن موضوع بپردازد و نقش تمهیدی و زیر سازی برای هدف اصلی و سخن اصلی تحقیق شما داشته باشد. در بخش های بعدی یا فصل های میانی مقاله باید آن سخن اصلی و لب مطالب بیان و تحلیل شود. در بخش ها یا فصل های پایانی نیز سیر تحقیق و رساله شما باید رویکرد رو به پایان داشته باشد؛ یعنی اندک اندک دامنه بحث ها را جمع کند.
برای مشاهده ادامه مطلب "
درباره این سایت